Ośrodek międzygwiazdowy
Ośrodek międzygwiazdowy (ISM, ang. interstellar medium) to materia znajdująca się w przestrzeni pomiędzy gwiazdami w galaktyce. Składa się głównie z gazu, plazmy, pyłu oraz różnych form energii, takich jak neutrina i promieniowanie elektromagnetyczne. ISM jest zróżnicowany, a w jego strukturze występują obłoki międzygwiazdowe, które są miejscami o wyższym zagęszczeniu materii.
Pod względem składu, ośrodek międzygwiazdowy zawiera:
- 99% gazu (głównie wodoru i helu)
- 1% pyłu
Gęstość ISM w galaktykach waha się od kilku tysięcy do kilkuset milionów cząstek na metr sześcienny, a w naszej Galaktyce wynosi około miliona cząstek na metr sześcienny. Gas ten powstał w wyniku pierwotnej nukleosyntezy, a jego skład chemiczny obejmuje także śladowe ilości cięższych pierwiastków, nazywanych „metalami” w kontekście astronomicznym.
Interakcje z promieniowaniem
Ośrodek międzygwiazdowy nie jest bezpośrednio widoczny, ale jego obecność można zaobserwować poprzez wpływ na światło innych ciał niebieskich. Przykłady tych interakcji to:
- Osłabienie i poczerwienienie światła gwiazd, spowodowane obecnością pyłu
- Tworzenie linii absorpcyjnych w przypadku mgławic absorpcyjnych
- Efekty mikrosoczewkowania grawitacyjnego (MACHO)
Dodatkowo, ISM wpływa na ruch innych ciał kosmicznych poprzez swoje oddziaływanie grawitacyjne.
Rola ISM w astrofizyce
Ośrodek międzygwiazdowy odgrywa kluczową rolę w procesie formowania się gwiazd. Gwiazdy powstają w gęstszych obszarach ISM, takich jak obłoki molekularne. Z kolei gwiazdy dostarczają ISM materię i energię, uwalniając ją podczas różnych zjawisk, takich jak:
- Mgławice planetarne
- Wiatr gwiazdowy
- Supernowe
Oddziaływania między gwiazdami a ISM są kluczowe dla zrozumienia prędkości utraty gazu przez galaktykę oraz jej zdolności do tworzenia nowych gwiazd.
