Gwiazdy zmienne
Gwiazdy zmienne to takie, które w sposób znaczący zmieniają swoją jasność. Choć każda gwiazda wykazuje drobne fluktuacje, jak na przykład Słońce, których zmiany wynoszą około 0,1% w 11-letnim cyklu, to niektóre gwiazdy mogą mieć znacznie większe zmiany jasności.
Historia odkryć
Pierwszą regularnie zmienną gwiazdę, omicron Ceti (Mira), zidentyfikował David Fabricius w 1596 roku. Odkrycia te przyczyniły się do „rewolucji kopernikańskiej”. W 1786 roku znano dwanaście gwiazd zmiennych, a ich liczba zaczęła gwałtownie rosnąć po wprowadzeniu metod fotograficznych. W 2003 roku w Ogólnym Katalogu Gwiazd Zmiennych zarejestrowano blisko 40 tys. zmiennych w naszej Galaktyce.
Klasyfikacja gwiazd zmiennych
Gwiazdy zmienne dzielą się na dwie główne grupy według przyczyny zmian jasności:
- Gwiazdy zmienne fizycznie – ich jasność zmienia się w wyniku procesów wewnętrznych lub zewnętrznych.
- Gwiazdy zmienne geometrycznie – zmiany jasności wynikają ze zmiany orientacji względem obserwatora.
Gwiazdy zmienne fizycznie
Gwiazdy pulsujące
Gwiazdy pulsujące zmieniają swój kształt i jasność okresowo. Dzielą się na:
- krótkookresowe (dni, miesiące)
- długookresowe (lata)
Do najpopularniejszych gwiazd pulsujących należą:
- cefeidy
- gwiazdy typu RR Lyrae
- gwiazdy zmienne typu Mira
Gwiazdy zmienne atmosferycznie
Te gwiazdy wykazują nieregularne zmiany jasności w wyniku aktywności magnetycznej, np.:
- gwiazdy zmienne typu α² Canum Venaticorum
- gwiazdy zmienne typu R Coronae Borealis
Gwiazdy wybuchowe
Wybuchy tych gwiazd, takie jak supernowe, prowadzą do dramatycznych zmian w ich strukturze. Specyficzną grupę stanowią układy podwójne, w których zachodzi wymiana masy, co prowadzi do cyklicznych rozbłysków.
Gwiazdy zmienne geometrycznie
Gwiazdy zaćmieniowe
W układach podwójnych, gdzie jedna gwiazda okresowo przesłania drugą, obserwujemy charakterystyczne zmiany jasności:
- gwiazdy zmienne typu Algola
- gwiazdy zmienne typu beta Lyrae
Gwiazdy świecące niesferycznie
Te gwiazdy emitują światło w sposób asymetryczny, co prowadzi do zmian jasności. Przykłady to:
- pulsary
- gwiazdy typu BY Draconis
Zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego
W tym przypadku pojaśnienie gwiazdy jest wynikiem przejścia innej gwiazdy w pobliżu, co prowadzi do ogniskowania promieni świetlnych.
