Tora jako kluczowy tekst judaizmu
Tora, znana także jako Pięcioksiąg, jest najważniejszym tekstem religijnym judaizmu, składającym się z pięciu ksiąg. Jej głównym tematem jest Przymierze zawarte między Bogiem a narodem Izraela, zrealizowane przez Mojżesza podczas wędrówki z Egiptu do Ziemi Obiecanej. Tora obejmuje również opowieści o prapoczątkach ludzkości oraz historii patriarchów: Abrahama, Izaaka i Jakuba.
Hipoteza czterech źródeł
W XIX wieku bibliści zaczęli dostrzegać, że Tora nie mogła być dziełem jednego autora, w tym Mojżesza, ale była kompilacją różnych tekstów i tradycji. Wyróżniono kilka hipotez dotyczących powstania Pięcioksięgu:
- Hipoteza dokumentów: Tora powstała z połączenia niezależnych dokumentów, które były redagowane przez różnych redaktorów.
- Hipoteza fragmentów: Zawiera krótkie, niekompletne narracje, które zostały połączone w większe bloki.
- Hipoteza uzupełnień: Zakłada istnienie podstawowego dokumentu, który był uzupełniany o dodatkowe przekazy.
Krytyka hipotezy czterech źródeł
W latach 70. XX wieku krytyka hipotezy czterech źródeł nabrała na sile, zwracając uwagę na jej metodologiczne słabości oraz ignorowanie kontekstu historycznego. Krytyka dotyczyła m.in. postaci redaktora, który miał łączyć różne dokumenty oraz chronologii i tożsamości źródeł.
Nowe hipotezy
Nowe podejścia, takie jak hipoteza van Setersa i hipoteza Bluma-Albertza, sugerują, że Tora była tworzona w procesie sukcesywnego uzupełniania wcześniejszych tekstów, co podkreśla znaczenie kontekstu historycznego i społecznego w jej powstawaniu.
Rola Tory w judaizmie
Tora jest centralnym elementem życia żydowskiego, stanowiąc podstawę modlitw i rytuałów. Jest przechowywana w specjalnym zwoju i odczytywana podczas nabożeństw. Jej interpretacja i praktyki związane z nią są również rozwijane w tradycji ustnej, znanej jako Tora ustna.
Tora w teologii chrześcijańskiej
Dla chrześcijan Tora jest częścią Pisma Świętego, które opisuje relacje między Bogiem a ludźmi. Zastosowanie prawa zawartego w Torze jest różnie interpretowane; niektórzy chrześcijanie uważają, że są zwolnieni z jego przepisów, inni traktują Dekalog jako moralny drogowskaz.
