Kopciuszek
„Kopciuszek” to znana baśń o dziewczynie wykorzystywanej przez macochę i przyrodnie siostry, której życie zmienia się dzięki małżeństwu z księciem. Jej przydomek pochodzi od słowa „kopeć”, a w innych językach odnosi się do „popiołu”. W polskich wersjach ludowych pojawiają się różne przezwiska, takie jak „Parszywka” czy „Popielucha”.
Fabuła
Wątek „Kopciuszka” jest klasyfikowany jako ATU 510A i występuje w licznych wariantach na całym świecie, głównie w Eurazji. Zawsze przedstawia dziewczynę szykanowaną przez rodzinę, która dzięki nadprzyrodzonej pomocy zyskuje piękny strój na bal, gdzie przyciąga uwagę księcia. Motyw buta, który prowadzi do odnalezienia bohaterki, był znany już w starożytności.
Ye Xian – Chińska wersja Kopciuszka
Najstarszy znany tekst o podobnej fabule pochodzi z IX wieku w Chinach i opowiada o Ye Xian, której macocha wykorzystuje ją do pracy. Po śmierci magicznej ryby, która jej pomaga, dziewczyna gubi but na balu, co prowadzi do jej poślubienia przez króla.
La Gatta Cenerentola
W 1634 roku Giambattista Basile wydał swoją wersję „Kopciuszka”, w której Zezolla, córka księcia, zabija macochę i zostaje źle traktowana przez nową rodzinę. Dzięki wróżkom, zdobywa piękne szaty i zdobywa serce króla.
Cendrillon – Charles Perrault
Baśń Perraulta z 1697 roku wprowadza wiele znanych elementów, w tym szklany pantofelek. Kopciuszek, wykorzystywana przez macochę i przyrodnie siostry, otrzymuje pomoc od matki chrzestnej i po balu, na którym zakochuje się w księciu, gubi pantofelek, który prowadzi do jej odnalezienia.
Aschenputtel – Bracia Grimm
Bracia Grimm w swojej wersji, opublikowanej w 1857 roku, przedstawiają Kopciuszka, który po śmierci matki jest źle traktowany przez ojczyma i przyrodnie siostry. Po pomoc przychodzi jej leszczynowe drzewo, a po kolejnych balach, dzięki podstępowi, pantofelek trafia do Kopciuszka.
Polska adaptacja – Baśń o dziewicy Kopciuszku
W 1853 roku Antoni Józef Gliński stworzył polską wersję, w której najmłodsza siostra doświadcza krzywd ze strony starszych sióstr. Po serii niezwykłych wydarzeń, z pomocą magicznego dębu, zdobywa uwagę księcia.
Adaptacje filmowe i teatralne
- Kopciuszek – radziecki film z 1947
- Kopciuszek – amerykański film animowany z 1950
- Trzy orzeszki dla Kopciuszka – czeski film z 1973
- Kopciuszek II: Spełnione marzenia – amerykański film animowany z 2002
- Kopciuszek – polski spektakl telewizyjny z 2005
- Kopciuszek – zamienił się sen w rzeczywistość – musical z 2017
