Kodeina
Kodeina, znana również jako metylomorfina, to organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów fenantrenowych. Jest jednym z najważniejszych opiatów, zawierającym 0,7–2,5% w opium. Należy do substancji opioidowych i wykazuje silny depresyjny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy, ustępując jedynie morfinie pod względem skuteczności. Kodeina została po raz pierwszy wydzielona w czystej postaci w 1832 roku.
Metabolizm
W organizmie kodeina metabolizowana jest głównie przez enzymy wątrobowe cytochromu P450. Około 90% dawki wydalane jest z moczem, głównie w postaci metabolitów. Kluczowe metabolity to:
- Morfina – powstaje w wyniku demetylacji (5-10% dawki) i odpowiada za działanie przeciwbólowe.
- Norkodeina – stanowi około 10% dawki, powstaje przy udziale CYP3A4.
- 6-glukuronid kodeiny – około 80% dawki, związany z działaniem przeciwbólowym.
Niektórzy pacjenci mogą doświadczać tzw. ultraszybkiego metabolizmu, co prowadzi do wyższego stężenia morfiny we krwi.
Kodeina w lecznictwie
Okres działania kodeiny wynosi od 2 do 6 godzin. Jest stosowana w lekach przeciwbólowych i przeciwkaszlowych, a jej zawartość w popularnych preparatach dostępnych w Polsce obejmuje:
- Nurofen Plus – 200 mg ibuprofenu i 12,8 mg kodeiny.
- Antidol 15 – 15 mg kodeiny z 500 mg paracetamolu.
- Solpadeine Max – zawiera 12,8 mg kodeiny, 500 mg paracetamolu i 30 mg kofeiny.
Działanie terapeutyczne
Kodeina ma zastosowanie w:
- Łagodzeniu bólu.
- Przeciwkaszlowo.
- Przeciwbiegunkowo.
Interakcje i działania niepożądane
Kodeina może wchodzić w interakcje z innymi lekami, wzmacniając ich działanie depresyjne, zwłaszcza w przypadku:
- Antykoagulantów.
- Alkoholu.
- Leków przeciwhistaminowych.
Działania niepożądane obejmują: senność, zaparcia, depresję oddechową, euforię oraz ryzyko uzależnienia.
Przeciwwskazania
Do przeciwwskazań w stosowaniu kodeiny należą:
- Wiek poniżej 12 lat.
- Trudności z oddychaniem u dzieci 12-18 lat.
- Ultraszybki metabolizm kodeiny.
- Karmienie piersią.
Uzależnienie
Kodeina może prowadzić do uzależnienia psychicznego i fizycznego, z typowymi objawami abstynencyjnymi po zaprzestaniu jej stosowania.
Wnioskując, kodeina jest istotnym lekiem w medycynie, jednak jej stosowanie wymaga ostrożności ze względu na potencjalne działania niepożądane oraz ryzyko uzależnienia.
